kalkoven op de Schaelsberg Afgelopen week heb ik een ontwerp gemaakt van de kalkoven op de Schaelsberg zoals die mogelijk heeft uitgezien. In het boek 'Kalkbranderijen in Zuid-Limburg' heeft Jan Nillesen een overzicht opgemaakt van deze vergeten industrie. Deze studie heb ik als leidraad gebruikt bij het maken van mijn ontwerp.
In het veld zijn slechts enkele restanten van de oven zichtbaar zoals blijkt uit de onderstaande foto's. Van het bakstenen gewelf van de ovenmond steekt een klein gedeelte boven de grond uit, evenals een klein stukje van de mergelstenen zijkant van de basis.
Aan de hand van een meting in het veld heb ik bepaald dat de breedte van de basis ongeveer 6,20m was. De maatvoering van het gewelf staat in de tekening.
De nabij gelegen kalkoven van Kroongroeven had volgens een meting van Jan Nillesen een ovenmond met een hoogte van 3,00 meter. Uitgaande van die hoogte zal de toegang tot de oven op gelijke hoogte hebben gelegen als de spoorlijn. Wellicht is een groot gedeelte van de ovenbasis nog intact, maar verdwenen onder de oppervlakte. Voor de eigenlijke oven, het gedeelte waar de kalkstenen door hoge temperatuur worden ontleed in gebrande kalk (CaO) en kooldioxidegas, heb ik als voorbeeld de kalkovens van NEMEK genomen. Vanaf de bovenzijde worden lagen kalksteen en brandstof (steenkool) beurtelings aangebracht totdat de oven geheel is gevuld. Daarna wordt de oven van onderen aangestoken. Via roosters in de ovenmond aan de onderzijde wordt na het branden de kalk afgevoerd.
De kalkovens van NEMEK zijn in principe ronde 'torens' versterkt met stalen banden op een rechthoekige basis zoals in onderstaande afbeelding.
Met inachtneming van een aantal aannames ziet mijn ontwerp in cavalièreperspectief er dan uit zoals hieronder.
Doorsnede van de kalkoven.
Het hart van de kalkbranderijen was de eigenlijke kalkoven. Maar een kalkbranderij was meer dan alleen een kalkoven. Veelal werd de kalksteen ontgonnen in een - vanwege transportkosten - nabij gelegen groeve. Naast de aanvoer van kalksteen werd brandstof in de vorm van steenkool aangevoerd. Landbouwkalk en gebrande kalk waren de eindproducten die werden afgevoerd. Op het terrein waren naast de oven ook een zeefinrichting, opslag van ruwe kalksteen en steenkool aanwezig.
Bij de kalkoven op de Schaelsberg werd de kalksteen ontgonnen in een achterliggende groeve waar de berghelling werd afgegraven. Met behulp van kipkarren op smalspoor werd de kalksteen op het terrein vervoerd. In deze groeve lag zo'n 120 meter smalspoor met wissels etc.
Kijk op mijn website voor meer informatie over deze kalkmergelgroeve:
https://www.geuldalbaan.nl/achtergrondinformatie/kalkmergelgroeve-schaelsberg
